【初めてベトナムに来た日本人】Người Nhật Bản đầu tiên đến Việt Nam trong lịch sử

Lịch sử giao lưu giữa Việt Nam và Nhật Bản đã được bắt đầu cách đây hàng ngàn năm. Nhưng cho đến ngày nay vẫn còn nhiều quan điểm không đồng nhất trong chủ đề: Ai là người Nhật Bản đầu tiên đến lãnh thổ nước Việt Nam.

Xin nhấn mạnh, tuy trong lịch sử có thể có nhiều tên gọi khác nhau đã từng tồn tại nhưng “lãnh thổ nước Việt Nam” nói đến ở đây là toàn bộ vùng lãnh thổ thuộc chủ quyền của Việt Nam ngày nay.

 

Hôm nay, tiengnhatkythuat.com sẽ tổng hợp đến các bạn các ý kiến được trình bài trong thời gian qua về vấn đề này.

Theo các tài liệu, từ năm 630-894, Nhật Bản đã xuất hiện làm sóng gửi nhiều nhóm du học sinh đi Trung Quốc, học 2-3 năm rồi trở về để học hỏi thêm về văn hóa lục địa và tình hình quốc tế. Các lớp du học sinh này được gọi là Khiển Đường Sứ (hay Nhập Đường Sứ).

Trong Tục Nhật Bản kỷ, đoạn ngày 3 tháng 11 năm Thiên Bình thứ 11 (739) có ghi lại một cách tỉ mỉ về việc sứ thần Heguri no Hironari (平群広成) đi sứ đến nhà Đường vào năm Thiên Bình thứ 5 (733) sau bảy năm mới trở về Nhật Bản. Trong đó, có câu chuyện kể rằng, Heguri no Hironari, vào tháng 10 năm Thiên Bình năm thứ 5 đã gặp nạn trên đường từ nhà Đường trở về và phiêu dạt đến nước Côn Lôn. Dựa theo Chiếu thư gửi cho Nhật Bản của vua Huyền Tông (713 – 756), phần Man Thư thứ 4, Hàm Lâm chế chiếu, quyển 471, Văn Uyển anh hoa, sử sách Trung Quốc ghi lại rằng con thuyền chở Heguri no Hironari và những người khác đã “bị cuốn trôi và dạt tới nước Lâm Ấp”. Theo tài liệu này, nhà Đường của Trung Quốc thời đó đã biết đến nước Lâm Ấp nằm ở bán đảo Đông Nam Á. Tuy nhiên, ở Nhật Bản thời đó lại chỉ có kiến thức địa lý lờ mờ về một “nước Côn Lôn” mà thôi. Việc xác định Côn Lôn là Lâm Ấp được đề cập trong Tục Nhật Bản kỷ, một tài liệu được biên soạn sau đó, có độ chính xác không cao lắm. Có lẽ kiến thức về nước Lâm Ấp của tầng lớp quý tộc Nhật Bản thời đó còn rất mơ hồ.

Lâm Ấp Quốc là một vương quốc đã tồn tại từ khoảng năm 192 đến khoảng năm 605, tại vùng đất từ Quảng Bình đến Quảng Nam. Vương quốc này được coi là giai đoạn khởi đầu cho lịch sử Chăm Pa độc lập.

Do vậy, Heguri Hironari rất có thể là vị khách kỳ lạ đầu tiên từ Nhật Bản đến vùng đất này.

Sau đó, Hironari quay lại Trường An đã được Abe no Nakamaro (A Bội Trọng Ma Lữ, trong Đường Thư còn được ghi tên là Triều Hành) giúp đỡ tìm cơ hội về nước.

Nakamaro cũng là một người Nhật sống ở Trung Quốc nhưng có nhiều duyên nợ với An Nam. Ông là một văn tài nổi tiếng được người đời ca tụng, là bạn thơ của Vương Duy, Lý Bạch. Năm 716, khi mới 19 tuổi, ông đã được tuyển vào Khiển Đường Sứ và năm sau đó đã đến Trung Quốc. Sống ở Trung Quốc suốt 53 năm không một lần trở lại quê hương, Nakamaro là một người Nhật hiếm hoi được tiến quan và làm quan lớn thời nhà Đường.

Theo một số tài liệu lịch sử, tháng 10 âm lịch năm 753, sau khi được phép cho trở về quê hương, Triều Hoành cùng Fujiwara no Kiyokawa (藤原清河, Đằng Nguyên Thanh Hà), Ōtomo no Komaro (大伴古麻呂, Đại Bạn Cổ Ma Lữ) và Kibi no Makibi chỉ huy đoàn thuyền gồm 4 chiếc, từ Hoàng Tứ Phố, Tô Châu xuất hành.

Ra tới giữa biển khơi thì đoàn thuyền gặp sóng to gió lớn, nên các thuyền bị trôi dạt. Thuyền chở Giám Chân cùng 2 thuyền khác tới được Nhật Bản vào ngày 20 tháng 12 âm lịch năm 753, nhưng chiếc thuyền chở Triều Hành thì bị sóng gió xô đẩy, mất liên lạc.

Chính sự trùng hợp về hai tai nạn của hai chiếc thuyền Nhật Bản cùng gặp nạn và cùng trôi dạt vào lãnh thổ nước Việt Nam trong khoảng thời gian không quá xa đã khiến nhiều người hoài nghi về tính chính xác của nó, dẫn đến việc khó xác định ai là người Nhật Bản đặt chân đến Việt Nam đầu tiên trong lịch sử.

Tiếp tục với tai nạn của Abe no Nakamaro. Cho tới tháng 3 năm 754 vẫn không có tin tức gì về chiếc thuyền này. Nhà thơ Lý Bạch, bạn văn thơ của ông đã sáng tác bài "Khốc Triều khanh Hoành" (哭晁卿衡) để tưởng nhớ tới ông, do cho rằng ông đã chết trên biển. Tuy nhiên, chiếc thuyền chở ông đã trôi dạt tới Hoan Châu An Nam (khi đó do nhà Đường cai trị, nay thuộc tỉnh Nghệ An, Việt Nam), và bị đạo tặc tại khu vực này tập kích, giết chết trên 177 người, nhưng ông cùng Fujiwara no Kiyokawa may mắn thoát chết.

Sau đó, Nakamaro đã phải theo đường bộ đi về phương Bắc đến Hải Phòng, từ đó dùng thuyền nhỏ ven theo bờ biển đến Quảng Châu rồi về Trường An.

Triều Hành được Đường Túc Tông và Đường Đại Tông tín nhiệm, phong làm quan tới tả tán kị thường thị (ngự tiền gián quan, hàm tòng tam phẩm) và sau đó là tiết độ sứ Trấn Nam đô hộ phủ (hàm chánh tam phẩm) từ năm 761 tới năm 767. Chức quan cao nhất của ông là Lộ Châu đại đô đốc (hàm tòng nhị phẩm).

Tháng 1 năm 770 ông mất tại Trường An, thiên hoàng Nhật Bản truy phong cho ông hàm quan chánh nhị phẩm.

Có thuyết cho rằng bài thơ của Nakamaro được đưa vào Vạn Diệp Tập (ManYoShu) - tập thơ nổi tiếng tiêu biểu cho nền văn hóa thi ca cổ điển Nhật, đã được tác giả cảm tác khi sắp sửa rời Tô Châu. Nhưng cũng có tài liệu cho rằng bài thơ được cảm tác khi Nakamaro đi ngang qua vịnh Hạ Long trên con thuyền nhỏ tìm đường trở về Trung Quốc. Trong đó có đoạn:

天(あま)の原(はら)　

ふりさけ見(み)れば　

春日(かすが)なる

三笠(みかさ)の山(やま)に　

出(い)でし月(つき)かも

Tạm dịch là:

“Mênh mông một khoảng trời

Quay đầu nhìn lại nơi xa xăm

Vùng quê Kasuga hiện ra

Chắc bên lưng núi Mikasa

Vầng trăng vẫn đang lên”

Bản đọc giọng nữ Nhật Bản đầy truyền cảm

http://www.kangin.or.jp/assets/img/learning/text/sound/D4_1.mp3

Bài phân tích bài thơ gốc:

http://www.kangin.or.jp/learning/text/poetry/s_D1_10.htmlhttp://www.kangin.or.jp/learning/text/poetry/s_D1_10.html

Trên đây là bài tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau về vấn đề Ai là người Nhật Bản đặt chân đến Việt Nam đầu tiên trong lịch sử. Hy vọng mang đến các bạn cái nhìn lịch sử tổng quan về vấn đề thú vị này.

Bài viết tiếp theo tiengnhatkythuat.com sẽ gửi đến các bạn nội dung Người Việt Nam đầu tiên đặt chân đến Nhật Bản trong lịch.